Ang Puso kang Gilas, Ang Lunes kay Labuyo

Ang Makati halin sa akun bilding sa Manila, aga kang Lunes, may bagyo nga si Labuyo.

Pangga Gen/taga-uma@manila

Indi ko run pagliwanun ang duro nga mga nahambal halin sa tv, radyo, social networking site, kag sigurado, sa inyong mga sala — online kag offline. Pira lang akun ka mga punto nga nadumduman, ukon mas sakto kon hambalun nga napensar –ria balang kilat kang mga ideya nga nakita mo sa pamensarun (mind’s eye) samtang nagasaksi kang sangka hitabo, parehas kagabii:

1) Epektibo ang Gilas bilang ngaran kang Philippine Basketball Team. Pamatuod dya sa gahum kang tinaga. May birtud ang tinaga bangud may kaugalingon nga kasaysayan, kahulugan, kag kon amo, may simboliko ukon metaforikal nga papel sa atun kabuhi: nagagiya kang sangka partikular nga pitik kang pamensarun – ukon pagginawi kang utok – nga nagadikta sa atun mangin aksyon kag pag-inugali sa sangka hitabo.

Sa pagsambit kang ‘gilas,’ rugyan ang imahen kang paglupad sa pagdara kang bola, rugyan ang kapagsik sa paghulag, rugyan ang kasagad. Pakitang-gilas.

2) May ‘magic’ sa tinaga nga ‘gilas.’ Sa mga liga sa basketball parehas kang UAAP, may ginapasidunggan sa championship nga ‘the mythical 5.’ Magpakaisa ang ‘magic’ kag ‘myth.’ Pirme sa klase, sa pagtudlo kang nagkalain-lain nga sahi kang tumanduk nga literatura ukon ‘folk literature’ nga kilala man bilang ‘oral literature,’ pamangkot ka mga estudyante: ano ang kinalain kang myth kag legend hay daw parehas lang man nga nagasugid kang ginhalinan kang sangka lugar ukon butang?

Ang ‘myth’ ukon mito pirme may elemento kang magic. May gahum – supernatural powers – ang mga karakter, nga mga diyos kag diyosa.

Masugo ang hangin, nagalupad sa hangin, nagapasimpalad sa kaidadalman kang lupa, ukon sa iba pa nga bahin kang kalibutan, nga parehas sa mga mito kang Panay, may pito ka panalgan (sa sangka halintang lang kita nga mga tawo; may kaugalingon nga lugar ang mga dragon, sigbin, ragkul nga sawa, kataw, kag iba pa nga hinuptanan).

3) Bilang komunidad, naga-operate gihapon kita sa pagginawi kang tribu. Tribalism. Amo dya nga epektibo man ang slogan, ang chant – ang retorika – nga “Puso, Gilas!” Sa dyang kaso, ang Filipinas bilang sangka tribu kontra sa iba pa nga tribu. Ang atun basketball team amo ang atun epic hero. Antes makigsambuwa ukon magpanglugayawan, makita sa atun mga epiko ang paghanas kag paghanda nga ginahimo kang atun bida. Kag wara tana nagapanaw nga isarahanun. May suud tana nga abyan. Sidekick. Tsuwariwap.

Amo nga ginhimo paagi sa sangka ritwal kang pagdapun kang mga tinuro kang dugo nanday Nanay Ginbitinan, Tatay Burulakaw, kag Labing Anyag, dara huyup kag budu-budu, si Dumalapdap, para mag-imaw kay Humadapnon, ang atun bida sa epiko nga Hinilawod kang Panay-Bukidnon.

Dara man nanda ang sangka barangay kang mga uripon, sa baroto nga bulawan, amo nga bisan sa tunga kang lawud, gakanang-kanang, nga nakatakaw kang interes kang mga diwata kang Kuweba nga Tarangban sa pagpanguna ni Sinangkating Bulawan.

Labay-labay run dya tana, balik kita sa basketball. Pero hay kon i-extend natun ang diskurso, may angut man gihapon, bangud ginadara kita sa dyang punto sa puso, nga wara man it iba kundi animo, buut, dungan.

4) “Pabaskug-baskug dungan,” hambal ka atun mga mal-am. Sa Bibliya, napierde man gani kabay ni David si Goliath. Napierde gani kabay – sa katapusan – ang South Korea. Amo nga ngasal kang mga commentator, “natapos ang sumpa” kag dyang sipal kang Gilas, sangka “history in the making.” Ano bala, maka-entra sa sambuwa kang mga liga kang kalibutan sa Espanya!

5) Speaking of España sa Manila, UST kag baha ang nagapanguna nga imahen kadya sa akun pensar. Man-an natun nga samtang nagabira ang Gilas kagabii, nagawaswas man ang bagyo nga Labuyo ang ngaran. Sa Norte.

Pirme ako ginakurum kon may bagyo, daw wara gihapon naanad: bangud sa sangka pisuk, mahimo magbag-o ang tanan. Parehas man sa basketball: maagaw, matapal; pwede man maka-3 pts ang kontra.

Alas singko ang takna kang akun pagbugtaw. Pero ano nga tinamad ako kaina magbangon bisan wara man it baskug nga uran ukon hangin. Nakapangamuyo ako kang pagpasalamat sa bag-o nga adlaw, sa kamatuoran nga buhi pa liwan kita. Pagbukas ko kang Facebook sa cellphone, wara kuno it klase – sa tanan run nga level. Darwa akun klase kadyang adlaw. 9:40-11:10, 11:20-12:50. May oral exam sa nobela nga ginpabasa kananda. Napamatud-an ko man dya nga epektibo nga paagi sa pagsolbar kang kultura kang ‘cut & paste’ kag plagiarism.

Signal #1 ang Manila. Gusto ko makasiguro. Nagtawag ako sa trunkline kang unibersidad. Wara it gasabat. Pira pa ka-post ang nabasa ko nga wara gid man it klase. Nagbangon ako kag magla-aw sa terrace. Kanay ang palibot nga daw nabungol ako sa latay kang tren, sa pamukpok kang mga panday sa wara’t katapusan nga konstruksyon sa palibot.

Nagtig-ang ako kang organic brown rice. Pira run ka adlaw nga green salad, tinanuk nga mais + saging nga saba + itlog ang akun ginakaun. Nakita ko ang ralabhan, ang pira ka marka kang higku sa salug. Indi ako maka-obra – makapungko sa atubangan kang laptop para magbasa kag magsulat – kon indi limpyo ang palibot, ukon may ralabhan, paralantsahun, hurugasan sa lababo, ukon tarablug nga basura.

Isaulog ko bala dyang mga detalye kang pang-adlaw-adlaw nga kabuhi? Magpahuway sa ginakasakuan kag magkalipay sa ordinaryo, bangud rugyan ang bagyo – mahimo magbunuk sa indi magbuhay? Ukon indi pagsapakun – pabay-an anay – rugyan ang bagyo, kag mas may marahalun nga mga bagay nga dapat atupagun?

Ah, buhay magbukal ang brown rice. Nagtimpla ako kang kape, pagkatapos, naghurum sa habon kang linabhan. Nag-mop kang salug. Samtang ginahulat ang pagmara, nagbanlaw kang linabhan. Ginhalay sa sagwa, bul-un kar-un kon magbaskug ang hangin. Amo kag mag-atubang kaninyo kadyang aga kag makig-istorya. Magbaskug man ang bagyo ukon magpaiway, gusto ko isaulog indi lamang ang maka-saysayan nga mga hitabo sa kabuhi, kundi ang ordinaryo man kag pang-adlaw-adlaw.