‘Kon Nagaobra ang Mojo’ ni Ma. Milagros ‘Nenen’ Geremia-Lachica

Follow Balay Sugidanun on WordPress.com


'Mr. Mojo' /Orihinal nga ilustrasyon kang tagsulat

Nenen Geremia-Lachica/Bag-ong Bahit

Ginpili namun ang “Mojo Designs” nga ngaran sa amun bag-o ginsayluhan nga pwesto-baraligyaan kang 2006 sa sangka weekend flea market rugya. Pamatyag namun nga nagasantu ang ngaran sa ginabaligya namun nga mga classic rock t-shirts kag memorabilia, dugangan ka mga gitara, amplifiers kag iban pa nga mga pagkabutang angut sa tema kang amun tienda.

Sa amun pagtakud kang banner nga may bahul nga ngaran, nag-agi ang sangka kilala namun nga isara man sa mga may pwesto sa tindahan. Daw wara dayon magsarado baba na kang nabasahan na ang nagabarakang nga ngaran. Gintawag na ako kag ginhutikan dara ang pagyuhum nga daw may dalum pa gid nga gusto hambalun: Sweetheart, do you know what mojo means? Sa pinsar ko lang, ano gid panumduman kang hilabtera nga dya, wara gid kami it binasahan? Nagyuhum lang ako sa pagsabat: huud. Dayon ginpurutikaan ko ka paathag hasta nga nagkiput baba na.

Ang tinaga nga “mojo” orihinal nga gingamit ka mga African Americans nga nagapatigayon kang tumanduk nga mga pagsurondan sa magic kauna. Ang mojo nagatumud sa sangka gamay nga bag ukon puyo-puyo nga ginasudlan kang “magic spell” ukon orasyon kag “charms” ukon mga bagay nga ginapatihan may birtud nga makabulig sa tag-iya. Ang mojo masami ginasambit ka mga manogkanta kang “blues”, mga komposo nga nagadokumento kang kalabanan masubu kag puraut nga pangabuhi kang itum nga mga mangunguma sa naidalum nga mapa kang America. Para sa nagapati sa mojo, ang pagtago, pagtipig ukon pagpanag-iya kadya makatugru kang mayad nga swerte.

Sa atun, sarang siguro ipaanggid ang mojo bag sa karmen, ang itum nga daw gaming nga ulonan nga ginasudlan ka mga kon ano-ano nga mga bagay nga ginapatihan panagang ukon proteksyon kang lawas kag dungan. Ang karmen ginasibit sa mga lapsag ukon kabataan, serbi pangontra sa tuyaw ukon bugno kang may malain it ginhawa kuno.

Nataw-an kang iba nga kahulugan ang mojo kang pagguwa kang banda, “The Doors” katong 1966. Ang banda isara sa mga nagturuhaw kag nangin bantog katong dekada 1960s hasta 1970s, ang “psychedelic era” ukon panahon kang pag-usar ka mga droga nga nagbukas kag naglabugay kang utok ka mga nagausar nga nagdara kuno kananda sa matayog nga mga halintang kang paminsarun. Nag-epekto dya sa musika, arte, kag pangginawi kato nga panyempo. Ang “The Doors” nangin bantog indi lamang sa paglakut kang ma-binalaybay nga mga tinaga, sa pinasahi nga huni kang keyboard, gitara kag drums kundi pati sa pagka-kontrobersyal kang gwapuhon kag karinyoso nga bokalista, Jim Morrison. Sa “L.A. Woman” nga kanta, ang linya, “Mr. Mojo Risin’” daw kuryente nga nag-angut direkta kang tinaga nga mojo sa sekswalidad kang pagkalaki. Suno sa interbyu sa mga nabilin nga myembro kang banda, ang “Mr. Mojo Risin’” sangka “anagram” ukon pagbaylo kang pagpasunod ka mga letra ka ngaran ni Jim Morrison.

Kutub sa kar-on nga panyempo, ang mojo ginagamit sa pagtumud sa “sex appeal” pero sarang man magtumud sa kinaadman ukon talento. Pwede man dya gamitun sa pagtumud sa kabilugan nga pagsarig kang tawo sa anang kaugalingun nga ikasarang. Ayhan padayon nga mataw-an dya ka lain pa gid nga kahulugan sa pagpanaw kang panahon kag sa darayon nga pag-usar.

Ang mojo ni Jim Morrison nag-obra kutub lang sa tuig 1971 kang tana napatay tungud sa pag-abusar sa droga kag irimnun. Sangka tuig antes kay Morrison, darwa ka bantog nga mga musikero ang nagsundanay nga nasapwan lamang sa andang kwarto nga patay: si Jimi Hendrix kag si Janis Joplin. Tatlo sanda kadya nagaedad lamang kang 27 anyos kang napatay. Sa mga nagabantay sa kalibutan kang rock and roll nga musika, may nagapati nga may sumpa ang edad nga 27 sa mga bantog nga musikero. Ang pinakaurihi nga nalista sa dyang pinasahi nga katiringban, “27Club” amo sanday Kurt Cobain kang banda “Nirvana” kag ang British nga bokalista, Amy Winehouse.

Naga-edad man ka 27 ukon bukun, duro nga mga musikero ang nag-experimento, nag-usar, nag-abusar kag nangin biktima kang droga kag irimnun. Masubu pinsarun nga wara run ang iban kananda nga nagtugru kang pinasahi nga kontribusyon sa kalibutan kang rock and roll. Tanan sanda daw mga kometa nga nagsiga sa kahawaan kang musika kag hinali lang nadura. Ria ayhan tungud masubu, mamingaw kuno rugto sa putok-putokan kang kadarag-an? Ang droga, irimnun, pag-eskandalo kag padayon nga paghimo kang pagpakahuya kang andang kaugalingun sa publiko isara ayhan ka pagpangayo kang tabang? Sa karayu gid siguro kang andang nalab-ot nga wara’t pamilya, abyan, grupo ukon pagtuo nga nakahingagaw parapit sa pagsalbar kananda. Sa pagkatayog kang andang ginlupad, ayhan nawad-an sanda kang mojo sa pagpadayon pa. Pero ang mojo kang andang musika, komposo kag kanta nagapabilin sa gihapon.